Przejdź do zawartości

Rewolucja abbasydzka

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Treść tego artykułu od 2017-06 może nie być zgodna z zasadami neutralnego punktu widzenia,
ponieważ najważniejszą konsekwencją rewolucji miałoby być niedojście szyitów (a właściwie imamitów) do władzy, co oznacza że z góry przyjęto konfesyjną perspektywę iż ta władza im się należała; pisanie o losach kolejnych imamów imamitów pod rządami Abbasydów tak, jakby by to były najważniejsze konsekwencje rewolucji.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.
Wikipedia:Weryfikowalność
Niektóre z zamieszczonych tu informacji od 2017-06 wymagają weryfikacji.
Uwagi: postrzeganie Abbasydów jako nie należących do szyitów, a sunnitów, co jest narzucaniem późniejszych kategorii na ówczesne wydarzenia; przedstawienie otrucia imamów imamitów jako niepodważalnego, prostego faktu, a nie imamickiej tradycji.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Rewolucja abbasydzka – okres w historii islamu w latach 746–750, w którym doszło do głębokich zmian polityczno-społecznych i obalenia dynastii Umajjadów.

Geneza i przyczyny

[edytuj | edytuj kod]
W 746 roku, na terenie Iranu wybuchło abbasydzkie powstanie na czele którego stał Abu Muslim al-Churasani

Od samego początku kalifatem którego założycielem był Mu’awija I, wstrząsały wewnętrzne niepokoje. Umajjadzi pacyfikowali kolejne powstania szyickie, których celem było przejęcie władzy dla Alidów; potomków Alego i jego żony Fatimy. Innym zagrożeniem były rebelie charydżystów; radykalnych muzułmanów którzy uważali iż grzech równa się automatycznej apostazji[1], czego wynikiem było postrzeganie przez nich rządzącego kalifatu jako bezbożnego.

Poparcie dla zbrojnej rewolucji anty-umajjadzkiej było rozpowszechnione pośród wszystkich warstw społecznych, klasowych i religijnych[2]. Muzułmanie szyiccy zagrzewali ludzi do oporu przeciwko kalifatowi oskarżając go o śmierć rodziny Mahometa; Hasana, Husajna, Alego[3][4] i Muhammada[4], a także przypominając im o śmierci wnuka Mahometa w bitwie pod Karbalą z rąk drugiego kalifa Umajjadów, Jazida. Kolektywna pamięć o męczeństwie Husajna była szeroko wykorzystywana do skonsolidowania frontu anty-umajjadzkiego ze strony Abbasydów[5].

Rozczarowanie rządami Umajjadów wyrażali niemuzłumańscy mieszkańcy kalifatu - m.in. chrześcijańscy Koptowie w Egipcie, a także muzułmanie sunniccy niebędący etnicznymi Arabami; głównie zamieszkujący tereny Iranu, czy północnoafrykańscy Berberowie. Jako iż Umajjadzi postrzegali islam jako własność arystokratycznych rodzin arabskich[6], kalifat przyjął postawę arabo-centryczną faworyzując muzułmanów arabskich, jednocześnie traktując innych współwyznawców jako obywateli drugiej kategorii[7]. Arabowie zajmowali kluczowe stanowiska w państwie dominując biurokrację i siły zbrojne, a na terenach gdzie stanowili etniczną mniejszość zamieszkiwali w umocnionych miastach-twierdzach poza zasięgiem lokalnej społeczności[8]. Pod panowaniem Umajjadów przejście na islam nie gwarantowało podbitym ludom nie-Arabskim zmiany ich statusu na islamski, które nawet po konwersji zmuszone były płacić podatek dla innowierców, dżizja[9]. Ze względu na fakt iż od momentu podboju przez Arabów ludy perskie poddawane były przymusowej arabizacji i islamizacji, opór wobec władzy Umajjadów na terenie Iranu miał długą historię[10]. Pod groźbą przemocy, Al-Hadżdżadż ibn Jusuf zabronił używać języka perskiego[11]. Małżeństwa między etnicznymi Arabami a innymi ludami były rzadkie[12]. Umajjadzi do tego stopnia eksponowali arabską wyższość etniczną, iż nie-Arabom zabroniono nosić arabskie stroje[13]. W 741 roku, kalif Jazid ibn Abd al-Malik zabronił niemuzułmanom pracować w administracji państwowej[14].

Następstwa

[edytuj | edytuj kod]

Pomimo faktu iż szyici byli naczelną siłą w rewolucji abbasydzkiej, po jej zwycięstwie poddani zostali intensywnym prześladowaniom ze strony nowych kalifów, którzy postanowili utrwalić legitymizację władzy w duchu nauk sunnickich[15][16]. Abbasydzi formalnie działali na rzecz przywrócenia władzy rodu Proroka, Haszymitów, tym samym przyciągając do siebie Allidów, jednak po zwycięstwie nad Umajjadami okazało się, że potomkowie Abbasa nie kwapią się do oddania władzy Alidzkiej gałęzi rodu. Tym samym Alidzi znaleźli się w opozycji także w stosunku do Abbasydów[17]. Szyici oskarżają Abbasydów o dalsze prześladowania potomków Mahometa; Dżafar as-Sadik otruty z rozkazu kalifa Al-Mansura[4], Musa al-Kazim z rozkazu Harun ar-Raszida[4][18], Ali ar-Rida otruty za panowania Al-Mamuna[4][18], Mahomet al-Dżawad otruty przez Al-Mutasima[4][18], Hasan al-Askari otruty z rozkazu kalifa Al-Mutamida[4][18]. Pięć lat po rewolucji, Abu Muslim al-Churasani został stracony z rozkazu kalifa Al-Mansura. Jego popularność, a także brutalne rządy kalifa, doprowadzą do anty-abbasydzkich powstań na terytorium Chorasanu i Kurdystanu[19].

Obaleni Umajjadzi przetrwali w postaci emiratu, następnie przekształconego w kalifat Kordoby.

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Cyril Glasse: The New Encyclopedia of Islam. California: AltaMira Press, 2001, s. 255-256. ISBN 07-59-10189-2.
  2. ↑ John Esposito: The Oxford History of Islam. Oxford University Press, 1999, s. 25. ISBN 0-19-988041-7.
  3. ↑ Donaldson, Dwight M. (1933). The Shi'ite Religion: A History of Islam in Persia and Irak. Burleigh Press. s. 101–111.
  4. ↑ a b c d e f g Ataya S.: Islam: Peace & Terrorism, Brief History, Principles and Beliefs. CreateSpace Independent Publishing Platform, 2015, s. 68. ISBN 978-1-312-96421-1.
  5. ↑ Vincent Cornell, Kamran Scot Aghaie: Voices of Islam. Westport: Praeger Publishers, 2007, s. 117-118. ISBN 978-0-275-98732-9.
  6. ↑ G. R. Hawting: The First Dynasty of Islam: The Umayyad Caliphate AD 661-750. Taylor & Francis, 2002, s. 4. ISBN 978-0-203-13700-0.
  7. ↑ Richard Bulliet, Pamela Kyle Crossley, Daniel Headrick, Steven Hirsch and Lyman Johnson: The Earth and Its Peoples: A Global History. Boston: Cengage Learning, 2014, s. 251. ISBN 978-1-285-98304-2.
  8. ↑ Peter Stearns, Michael Adas, Stuart Schwartz and Marc Jason Gilbert: The Umayyad Imperium w World Civilizations:The Global Experience. Zug: Pearson Education, 2014. ISBN 978-0-205-98630-9.
  9. ↑ Philip Adler, Randall Pouwels: World Civilizations. Cengage Learning, 2014, s. 214. ISBN 978-1-285-96832-2.
  10. ↑ Abdolhossein Zarrinkoub: Two Centuries of Silence. Tehran: Sukhan, 2000. ISBN 978-964-5983-33-6.
  11. ↑ Richard N. Frye: Abdolhosein Zarrinkoub, "The Arab Conquest of Iran and its Aftermath." w The Cambridge History of Iran. Cambridge: Cambridge University Press, 1975, s. vol. 4, s. 46. ISBN 0-521-24693-8.
  12. ↑ Patrick Clawson: Eternal Iran. Basingstoke: Palgrave Macmillan, 2005, s. 17. ISBN 1-4039-6276-6.
  13. ↑ Ignaz Goldziher: Muhammedanische Studien. 1890, s. 138-139. ISBN 0-202-30778-6.
  14. ↑ Aptin Khanbaghi: The Fire, the Star and the Cross: Minority Religions in Medieval and Early Modern Iran. London: I.B. Tauris, 2006, s. s. 19. ISBN 978-1-84511-056-7.
  15. ↑ Donald Lee Berry: Pictures of Islam. Macon: Mercer University Press, 2007, s. 80. ISBN 978-0-88146-086-5.
  16. ↑ Bryan Turner: Weber and Islam. London: Routledge, 1998, s. vol. 7, s. 86. ISBN 978-0-415-17458-9.
  17. ↑ Jerzy Hauziński: Burzliwe dzieje Kalifatu Bagdadzkiego. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1993, s. 32, 46-47. ISBN 83-01-10988-2.
  18. ↑ a b c d Friedman S.: A History of the Middle East. McFarland, 2006, s. 132. ISBN 978-0-7864-5134-0.
  19. ↑ Arthur Goldschmidt: A Concise History of the Middle East. Boulder: Westview Press, 2002, s. 76-77. ISBN 0-8133-3885-9.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Rewolucja_abbasydzka&oldid=71066035”